W czasie ostatniej edycji Nocy Muzeów przy Domu Długosza został otwarty „Sandomierski ogród kanonika Marcina z Urzędowa”. Nawiązuje on do tradycji Sandomierza okresu Renesansu.
Kompozycję przyrodniczą tworzy rekonstrukcja kwaterowego ogrodu ziół leczniczych sławnego lekarza i botanika, kanonika Marcina z Urzędowa wraz z gatunkami roślin rodzimych, rosnących w Sandomierzu w XVI wieku. Została uformowana, odtwarzając układ przestrzenny istniejący przy Domu Długosza przed 1696 r. na stoku skarpy wiślanej.
Zawartość botaniczna założenia ogrodowego oparta jest na źródle historycznym – Herbarzu polskim Marcina z Urzędowa, jednym z najbardziej oryginalnych renesansowych zielników w Polsce, lecz niedocenianym, gdyż wydano go prawie 22 lata po śmierci autora. Marcin był synem urzędowskiego mieszczanina Szymona, jednak na stałe związał się z Sandomierzem. Po uzyskaniu w 1525 r. stopnia magistra sztuk wyzwolonych i po przyjęciu święceń kapłańskich wykładał w Akademii Krakowskiej i studiował medycynę w Padwie, gdzie promował się na doktora medycyny. Następnie objął kanonię przy sandomierskiej kolegiacie pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Przez 30 lat oddawał się badaniom florystycznym, tworzył zielnik i leczył mieszczan. Marcin w Sandomierzu posiadał dom numer 24 w Rynku przy pierzei wschodniej oraz posesję na Przedmieściu Zawichojskim, gdzie miał sad, winnicę oraz ogród. Zmarł w Sandomierzu 22 czerwca 1573 r. i został pochowany w podziemiach kolegiaty.
Marcin stosował nowatorskie wówczas badania empiryczne w terenie. Odbył wiele podróży zagranicznych i krajowych. Z wielką pasją przeprowadzał wnikliwe obserwacje botaniczne roślin pospolicie rosnących, bądź uprawianych m. in. na terenie Sandomierza. Z inspiracji padewskich stworzył swój prywatny ogród roślin leczniczych – hortus medici, źródło leków prostych do bezpośredniego spożywania, czyli symplicjów. Uznawany jest on za jedno z dwóch istniejących założeń tego typu obok słynnego ogrodu Wawrzyńca Scholza we Wrocławiu. Zielnik stanowi zatem nieocenione źródło wiedzy o florze XVI-wiecznego Sandomierza.
W „Sandomierskim ogrodzie kanonika Marcina z Urzędowa rosną rośliny pochodzące między innymi z zasobów Ogrodów Botanicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Gatunki roślin, które Marcin wymienił jako rosnące w Sandomierzu zidentyfikowała nauczycielka przyrody Anna Suchecka, członek Polskiego Towarzystwa Botanicznego (sekcja Historii Botaniki). Jest też autorką przewodnika po ogrodzie kanonika Marcina, opatrzonego wstępem kustosz Urszuli Stępień i wydanego przez Muzeum Diecezjalne. Ta ciekawa publikacja zawiera opis wszystkich roślin, ich właściwości leczniczych oraz wspaniałe renesansowe drzeworyty.
źródło: UM Sandomierz
foto: Ewelina Ura/UM Sandomierz
