Jak zgodnie z tradycją lasowiacką wykonać wielkanocną palmę, przyozdobić pisanki i świąteczny stół – tego mogli się dowiedzieć uczestnicy warsztatów wielkanocnych, organizowanych przez tarnobrzeskie Muzeum Historyczne. Niezbędną wiedzę dzieciom i młodzieży przekazywały mistrzynie w kultywowaniu tradycji, panie z grupy obrzędowej „Lasowiaczki”.
Zgodnie z tradycją kompozycje roślinne, z których powstaje potem palma wielkanocna, zbiera się przez cały rok, a składają się na nie trawy, zboże, trzcina, bazie, suszone kwiaty. Poświęcone palmy wykorzystywano później przez cały rok. Obecne w palmie bazie dawało się niegdyś dzieciom, żeby nie chorowały na gardło, dotykało nimi krowy, żeby dawały mleko. Palmą święciło się zboże, paliło się je również w kościele, żeby był z tego popiół na Środę Popielcową.
Dawniej palmy zatykano za święty obraz w centralnym miejscu domu, albo przechowywano je na strychu. W kulturze ludowej przypisywano palmie moc dobroczynną, miała ona zapewniać dobrobyt, zdrowie i wszelką pomyślność. Wykorzystywana była też w celu ochrony – podczas burzy wystawiano ją w oknie, aby ochroniła domostwo. Uderzeniem palmy wypędzano po raz pierwszy bydło wiosną na pastwiska, żeby dobrze pasło się, ułamki palm wkładano do gniazd ptasich, zaś rybacy zatykali je w sieci.
NIEDZIELA PALMOWA
Niedziela Palmowa to dzień upamiętniający przybycie Jezusa do Jerozolimy. Jak podają wszyscy czterej ewangeliści było to przybycie uroczyste i triumfalne. Wjeżdżającego Chrystusa witały tłumy z okrzykiem “Hosanna Synowi Dawida”
Po wjeździe do miasta Jezus przepędził kupczących ze świątyni (wg. Św.Mateusza) i uzdrowił chorych co wywołało gniew kapłanów. (Według Ewangelii Św. Marka przepędzenie kupców miało miejsce następnego dnia.)
ZWYCZAJE, TRADYCJE, OBRZĘDY, LITURGIA
Pierwszy dzień Wielkiego Tygodnia to jednocześnie dzień radosnych procesji palmowych upamiętniający wjazd Jezusa do Jerozolimy ale również dzień rozpoczynający tydzień żałoby i zadumy nad śmiercią Chrystusa. Liturgia składa się z kilku części. Porannej Mszy Świętej, podczas której święci się palmy (stąd nazwa święta).
Po mszy następuje uroczysta procesja palmowa na wzór IV wiecznych procesji jerozolimskich. Niedzielny wieczór to już okres zadumy i wyciszenia, podczas której odbywają się czytania fragmentów Ewangelii związanych z ostatnimi dniami życia Jezusa Chrystusa.
O ile zwyczaj procesji palmowych pochodzi z początków IV wieku naszej ery, o tyle święcenie palm to tradycja młodsza – pierwsze wzmianki wskazują, że pochodzi z XIw. Poświęcone palmy powinny być przechowywane przez prawie cały rok, aż do spalenia w Środę Popielcową.
Z Palmową Niedzielą związane są także małopolskie tzw. “Pucheronki”. W tym dniu przebrani żacy kwestowali po domach, śpiewając i składając życzenia. Zwyczaj ten przetrwał do naszych czasów w niektórych podkrakowskich wsiach. W czasach Zygmunta III poprzebierane za postaci z Ewangelii trupy aktorskie odgrywały we wsiach i miastach sceny z życia Jezusa.
foto: Piotr Morawski
